Przyspieszone postępowanie układowe – zasady sądowej restrukturyzacji

Dodano: 23 gru 2018, 11:56

Jedną z form walki dłużnika ze swoim kryzysem finansowym jest próba namówienia wierzycieli do zawarcia porozumienia i przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego. Celem takiego postępowania jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Założenie jest takie, żeby dłużnikowi umożliwić wyjście z trudnej sytuacji finansowej i zabezpieczyć możliwość jego dalszej działalności, z próbą maksymalnego poszanowania praw wierzycieli. Natomiast szczególnym trybem restrukturyzacji jest tutaj tzw. przyspieszone postępowanie układowe. Warto przypomnieć, na czym polega ten tryb postępowania.

WNIOSEK O OTWARCIE POSTĘPOWANIA

W pierwszej kolejności dłużnik składa do właściwego dla swojej siedziby sądu gospodarczego (wydziału upadłościowego) wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego.
Wniosek ten, oprócz szczegółowych danych dłużnika, zawiera m.in.:
1) propozycje układowe wraz ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym oraz odpisami propozycji układowych w liczbie wystarczającej do doręczenia wszystkim wierzycielom;
2) wskazanie miejsc, w których znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika;
3) aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
4) bilans sporządzony przez dłużnika dla celów postępowania, na dzień przypadający w okresie trzydziestu dni przed dniem złożenia wniosku;
5) wykaz wierzycieli z podaniem wysokości wierzytelności każdego z nich, terminów zapłaty, z określeniem, czy wierzytelność objęta jest układem z mocy prawa, czy może zostać objęta układem po wyrażeniu zgody przez wierzyciela oraz czy wierzyciel posiada prawo do głosowania nad układem, a jeżeli nie to wskazanie z jakiego powodu;
6) sumę wierzytelności z wyszczególnieniem sumy wierzytelności objętej układem z mocy prawa oraz sumy wierzytelności, która może zostać objęta układem po wyrażeniu zgody przez wierzyciela;
7) wykaz wierzytelności spornych, zwięzłym przedstawieniem podstawy sporu oraz sumę wierzytelności spornych.

W treści wniosku dłużnik powinien również wskazać propozycje układowe, które mogą polegać na przykład na:

1) odroczeniu terminu wykonania zobowiązań;
2) rozłożeniu spłaty zadłużenia na raty;
3) zmniejszeniu wysokości zadłużenia;
Propozycje układowe mogą wskazywać jeden lub więcej sposobów restrukturyzacji zobowiązań dłużnika.

Sąd rozpoznaje wniosek o wszczęcie postępowania szybko, na posiedzeniu niejawnym (czyli bez informowania wierzycieli i bez ich udziału) w terminie tygodnia od dnia jego złożenia. A uwzględniając wniosek sąd wydaje postanowienie o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego oraz wyznacza sędziego – komisarza oraz nadzorcę sądowego.

SKUTKI POSTANOWIENIA O OTWARCIU POSTĘPOWANIA

Warto zauważyć, że postanowienie o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego staje się skuteczne z chwilą wydania. W tym dniu majątek dłużnika staje się masą układową, a dłużnik nie może spełniać świadczeń z wierzytelności objętych układem.
Odsetki za opóźnienie nalicza się tylko do dnia poprzedzającego otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego włącznie (układem objęta jest wierzytelność wraz z naliczonymi w ograniczonym zakresie odsetkami).
Ciekawostką jest, że otwarcie postępowania nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowo-administracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności.
Wobec wierzytelności objętych układem nie mogą być jednak prowadzone postępowania egzekucyjne. A te egzekucje, które zostały wszczęte przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, ulegają zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego może też uchylić zajęcia (np. zajęcia rachunku bankowego) dokonane przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym dotyczącym wierzytelności objętej z mocy prawa układem, jeżeli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa.
Natomiast po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest całkowicie niedopuszczalne.
Postępowanie układowe nie obejmuje wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo na mieniu dłużnika, chyba, że wierzyciel wyrazi zgodę na objęcie ich. Wyjątek ten dotyczy wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, zastawami lub hipoteką morską, jeżeli były ustanowione na mieniu dłużnika. Co istotne, wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo mogą w toku przyspieszonego postępowania układowego prowadzić egzekucję, ale wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia.
Teoretycznie sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego może jednak zawiesić takie postępowanie, jeżeli egzekucję skierowano do przedmiotu zabezpieczenia niezbędnego do prowadzenia przedsiębiorstwa. Łączny czas zawieszenia postępowania egzekucyjnego w takiej sytuacji nie może przekroczyć trzech miesięcy. Przy uwzględnieniu szczególnych przepisów możliwe jest też ostateczne zwolnienie zajętego przedmiotu spod zajęcia.

PLAN RESTRUKTURYZACYJNY

Po wydaniu postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego, w bardzo szybkim terminie dwóch tygodni od dnia otwarcia wyznaczony nadzorca sądowy powinien sporządzić spis wierzytelności i wierzytelności spornych (m. in. wierzytelności, co do których toczą się postępowania sądowe) oraz proponowany plan restrukturyzacyjny. Dokumenty te są przedstawiane sędziemu – komisarzowi.
Charakterystyczne jest (żeby było szybciej), że w przyspieszonym postępowaniu układowym wierzycielowi nie przysługuje prawo zgłoszenia sprzeciwu względnie nieumieszczenia jego wierzytelności w spisie.

ZGROMADZENIE WIERZYCIELI

Dalej, niezwłocznie po złożeniu dokumentów przez nadzorcę, sędzia-komisarz wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem. „Niezwłocznie” to oczywiście dość niedookreślone pojęcie, przez co w praktyce może wywoływać wątpliwości co do tego, w jakim terminie takie zgromadzenie powinno zostać zwołane. Utarło się, że chodzi o termin od 7 do 14 dni, ale wszystko zależy od okoliczności konkretnej sprawy.
Jednocześnie sędzia-komisarz zawiadamia wierzycieli umieszczonych w spisie wierzytelności, doręczając im propozycje układowe, informację o podziale wierzycieli umieszczonych w spisie wierzytelności oraz dodatkowe pouczenia.
W czasie zgromadzenia prawo głosu mają co do zasady wierzyciele, których wierzytelności zostały umieszczone w zatwierdzonym spisie wierzytelności, oraz wierzyciele, którzy stawią się na zgromadzeniu wierzycieli i przedłożą sędziemu-komisarzowi tytuł egzekucyjny stwierdzający ich wierzytelność.
Głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli przeprowadza się pisemnie, a opis przebiegu i wynik głosowania zamieszcza się w protokole. Wierzyciel, który stawił się osobiście na zgromadzeniu wierzycieli, może oddać głos ustnie do protokołu. Uczestnik postępowania może głosować na zgromadzeniu wierzycieli również przez pełnomocnika, którym może być inny z wierzycieli. Natomiast wierzyciela, który wstrzymał się od głosu, co charakterystyczne, uważa się za nieuczestniczącego w głosowaniu.
Warto zaznaczyć, że jeżeli dłużnikiem jest spółka handlowa, prawa głosu nie będzie miał wierzyciel będący spółką powiązaną z dłużnikiem oraz osoby upoważnione do jej reprezentacji, a także wierzyciel będący spółką i osoby uprawnione do jej reprezentowania, jeżeli ta spółka jest spółką dominującą albo zależną w stosunku do dłużnika. Prawa głosu w sprawie dotyczącej układu nie ma również wierzyciel będący spółką kapitałową, której spółka dominująca jest również spółką dominującą dla dłużnika, oraz osoby uprawnione do jej reprezentowania.
Głosowanie nad układem można też przeprowadzić w grupach wierzycieli, obejmujących poszczególne kategorie interesów. Układ zostaje przyjęty wtedy, jeżeli w każdej grupie wypowie się za nim większość głosujących wierzycieli z tej grupy, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności, przysługujących głosującym wierzycielom z tej grupy. Układ może zostać przyjęty również wtedy, chociażby nie uzyskał wymaganej większości w niektórych z grup wierzycieli, jeżeli wierzyciele mający łącznie dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom głosowali za przyjęciem układu, a wierzyciele z grupy lub grup, które wypowiedziały się przeciw przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego.

GŁOSOWANIE BEZ ZGROMADZENIA WIERZYCIELI

W przypadku, gdy odbycie zgromadzenia wierzycieli jest utrudnione, sędzia komisarz może postanowić o przeprowadzeniu głosowania w innym trybie, w tym również z pominięciem zwoływania zgromadzenia wierzycieli.
Omawiana regulacja daje pełną możliwość odstąpienia od zgromadzenia wierzycieli i przeprowadzenia jedynie głosowania, które może odbyć się w dowolny sposób (również pisemnie).
Warunkiem koniecznym dla skorzystania z tejże możliwości jest znaczna liczba wierzycieli, która powoduje techniczne utrudnienia w odbyciu zgromadzenia wierzycieli.
Postanowienie w przedmiocie przeprowadzenia głosowania bez formalnego zwoływania zgromadzenia wierzycieli wydaje sędzia-komisarz ponownie na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie to przysługuje jednak zażalenie uczestnikom postępowania, którzy mogą zaskarżyć powyższą decyzje procesową w terminie tygodnia od jego obwieszczenia.
Te zasady – mimo wszystko – dają szansę faktycznego szybkiego zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego również przy skomplikowanych sprawach.

PRZYJĘCIE UKŁADU

Na zgromadzeniu wierzycieli można zawrzeć układ wtedy, jeżeli w zgromadzeniu uczestniczy co najmniej jedna piąta wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem. Natomiast uchwała zgromadzenia wierzycieli o przyjęciu układu zapada kwalifikowaną większość głosu. Musi się za nią wypowiedzieć większość głosujących wierzycieli, którzy oddali ważny głos, mających łącznie co najmniej dwie trzecie (2/3) sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom.
Układ przyjęty przez zgromadzenie wierzycieli zatwierdza sąd restrukturyzacyjny, zawierając w sentencji postanowienia treść układu. Sąd odmówi jednak zatwierdzenia układu, jeżeli narusza on prawo, w szczególności jeżeli przewiduje udzielenie pomocy publicznej niezgodnie z przepisami, albo jeżeli jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany. Ustawodawca wprowadza domniemanie, że ta „oczywistość” zachodzi, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązań powstałych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Ponadto, sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia. Sąd może wreszcie umorzyć postępowanie restrukturyzacyjne, jeżeli ustali, że układ nie został przyjęty na skutek braku odpowiedniej większości wierzycieli.
Postanowienie o zatwierdzeniu układu, o odmowie zatwierdzenia układu oraz postanowienie o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego są przedmiotem obwieszczenia.
Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone. Od tego momentu prawa i obowiązki dłużnika w stosunku do jego wierzycieli są jakby określone na nowo. Układ wiąże tych wierzycieli, których wierzytelności według ustawy są objęte układem, chociażby nie zostały umieszczone w spisie wierzytelności.
Z tym samym dniem postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi w celu zaspokojenia wierzytelności objętych układem ulegają umorzeniu z mocy prawa. Tytuły wykonawcze lub egzekucyjne, obejmujące wierzytelności objęte układem, tracą wykonalność.
Natomiast zawieszone postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi w celu zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem mogą zostać podjęte na wniosek wierzyciela.
W przypadku, gdy dłużnik nie wywiązuje się z postanowień układu i go nie wykonuje sąd, na wniosek wierzyciela, nadzorcy wykonania układu albo innej osoby, która z mocy układu jest uprawniona do wykonania lub nadzorowania wykonania układu, uchyla układ. W następstwie tego dotychczasowi wierzyciele mogą dochodzić swych roszczeń w pierwotnej wysokości, a wypłacone na podstawie układu sumy zalicza się na poczet dochodzonych wierzytelności.
 
BRAK PRZYJĘCIA UKŁADU

Nieprzyjęcie przez zgromadzenie wierzycieli układu powoduje obowiązkowe umorzenie postępowania. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie i co znamienne, zażalenie należy wnieść w nieprzekraczalnym, dość długim terminie dwóch tygodni (zasadą jest, że termin do wnoszenia zażaleń jest 7-dniowy).
Brak zgody wierzycieli na przyjęcie układu, a w konsekwencji umorzenie przyspieszonego postępowania układowego, otwiera zarówno przed wierzycielami, jak i przed dłużnikiem wachlarz dodatkowych możliwości, które mają na celu odpowiednie wyegzekwowanie należności lub przywrócenia dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań.
Przede wszystkim wierzyciele uprawnieni są do wytoczenia odpowiednich pozwów i uzyskania tytułów egzekucyjnych na drodze sądowej. Bądź też, jeżeli posiadają już tytuły wykonawcze, skierowania sprawy do postępowania egzekucyjnego.
Warto też nadmienić, że prowadzone postępowanie restrukturyzacyjne nie wyklucza możliwości złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Jednak w pierwszej kolejności sąd zawsze rozpoznaje wniosek restrukturyzacyjny. Natomiast, sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego.
Może się jednak zdarzyć sytuacja, że wstrzymaniu rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości sprzeciwia się interes ogółu wierzycieli. Wtedy sąd upadłościowy wydaje postanowienie o przejęciu wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości i rozstrzygnięcia jednym postanowieniem.

PODSUMOWANIE

Założeniem ustawodawcy, jak się wydaje, był, żeby całe przyspieszone postępowanie restrukturyzacyjne prowadzona było nie dłużej niż około 2 – 3 miesięcy (do zatwierdzenia układu).
Wyjątkiem mogą być takie sprawy, w których pojawią się dodatkowe kwestie związane z udzieleniem pomocy publicznej (np. rozłożenie na raty płatności podatków). Pomoc publiczna może zostać przyznawana na cele związane z planem restrukturyzacyjnym. Uzyskanie pomocy zwiększy przedsiębiorcy szanse na powrót do rynkowej rywalizacji, ale jej uzyskanie nie jest łatwe i może znacznie przedłużyć czas postępowania restrukturyzacyjnego.
Z punktu widzenia wierzycieli przyspieszone postępowanie układowe, ograniczające zakres i termin spłaty jego wierzytelności może budzić uzasadnione wątpliwości. Usługi zostały przecież wykonane, towary dostarczone, wystawione zostały faktury, podatki rozliczone, a przychód nie wpłynął.
Wydaje się jednak, że w ogólnym rozrachunku takie postępowanie lepsze niż całkowita likwidacyjna upadłość dłużnika. Chyba że dłużnik posiada wystarczający majątek na spłatę zadłużenia choćby w wyniku wyprzedaży swojego majątku.
Warunkiem koniecznym skuteczności restrukturyzacji i poszanowania praw wierzycieli jest także jego szybkość.
W przeciwnym razie, założenia ustawodawcy pozostają jedynie martwą literą prawa…
apl. adw. Justyna Pindor
adw. Patryk Zbroja

www.zbrojaadwokaci.pl
www.patrykzbroja.pl