Morskie historie: Kanał Kiloński jeden z najważniejszych europejskich szlaków żeglugowych, łączy Morze Północne z Bałtykiem od 126 lat

Dodano: 18 wrz 2021, 18:37

Kanał Kiloński o długości prawie 100 km (dokładnie: 98,26 km) jest jednym z najczęściej uczęszczanych sztucznych szlaków żeglugowych na świecie. Łączy Morze Północne z Morzem Bałtyckim w Kilonii. Korzystając z kanału można zaoszczędzić około 250 mil morskich (460 km) bez konieczności opływania Półwyspu Jutlandzkiego. Kanał został ukończony w 1895 roku, ale plany budowy sztucznego połączenia żeglugowego w tym miejscu są o wiele wcześniejsze. Prawdopodobnie plany budowy drogi wodnej przez Szlezwik-Holsztyn powstały już w VII wieku, a celem inwestycji miało być ułatwienie połączeń żeglugowych do miasta Haithabu – jednego z dwóch najstarszych duńskich ośrodków miejskich i ważnego portu, stanowiącego wówczas jedno z centrów handlowych Europy Północnej.
Na realizację koncepcji trzeba było poczekać kilka wieków.
Pierwsze połączenie między Morzem Północnym a Bałtyckim powstało w roku 1784, za panowania duńskiego króla Christiana VII. Zbudowano wówczas 43-kilometrowy kanał, nazywany „Kanałem Eider”. Kanał miał tylko 29 metrów szerokości i zaledwie trzy metry głębokości, co ograniczało możliwości żeglugi do naprawdę niewielkich jednostek.

Rozbudowę kanału rozpoczęto w XIX wieku, po tym, jak Szlezwik-Holsztyn znalazł się pod rządami Prus, a od 1871 roku Cesarstwa Niemieckiego. Jak często bywa w takich przypadkach, także w odniesieniu do Kanału Kilońskiego o jego rozbudowie zadecydowały względy strategiczne – możliwość wykorzystania połączenia przez okręty wojenne i względy komercyjne – skrócenie szlaków żeglugowych przez statki handlowe. Prace budowlane rozpoczęto w czerwcu 1887 roku w miejscowości Holtenau w pobliżu Kilonii. Dokładnie 3 czerwca 1887 roku cesarz Wilhelm I w Holtenau położył kamień węgielny pod budowę Kanału Kilońskiego. Budowa trwała 8 lat. 20 czerwca 1895 roku cesarz Wilhelm II otworzył kanał dla tranzytu z Brunsbüttel do Holtenau i w ten sposób nowe połączenie zostało oficjalnie otwarte.
Monarcha wpłynął do kanału na pokładzie „SMS Hohenzollern” wraz z flotyllą 22 jednostek różnych bander. Ciekawostką jest fakt, że otwierający kanał cesarz Wilhelm II był obecny na ceremonii wmurowania kamienia węgielnego przez swojego dziadka Wilhelma I.
Wilhelm I nie doczekał otwarcia kanału – zmarł w roku 1888, a więc zaledwie rok po rozpoczęciu budowy, ale jego wnuk, wmurowując w zabudowania kanału ostatni kamień, nadał mu imię Kaiser Wilhelm Kanal, aby uczcić w ten sposób pamięć swojego dziadka.
Brytyjski reżyser, fotograf i wynalazca, twórca pierwszej brytyjskiej kamery filmowej, Birt Acres, sfilmował otwarcie kanału. Film znajduje się w zbiorach Muzeum Nauki w Londynie i jest najstarszym obrazem filmowym nakręconym w Niemczech.

Pierwszy statek przepłynął przez kanał kilka miesięcy wcześniej, w kwietniu 1895 roku. Był to „SMS Jagd”, a celem rejsu było sprawdzenie, czy wszystkie prace zostały wykonane prawidłowo i kanał jest gotowy do użycia. Była to więc podróż, którą moglibyśmy określić jako rejs inspekcyjny.
Pierwszym żaglowcem transatlantyckim, który przepłynął przez kanał, był „Lilly”, bark o długości 38,9 m, szerokości 8,7 m i zanurzeniu 5,4 m.
Aby sprostać rosnącemu natężeniu ruchu i wymaganiom niemieckiej Marynarki Wojennej, w latach 1907-1914 kanał został poszerzony, aby umożliwić przepłynięcie pancerników klasy Dreadnought (długość 161 m, szerokość 25 m, zanurzenie 8 m), we flocie niemieckiej były to pancerniki typu Nassau. Zainstalowano dwie większe śluzy w Brunsbüttel i Holtenau, kanał został poszerzony do szerokości 102,5 metra i pogłębiony do 11 metrów. Wszystkie stałe mosty, łączące brzegi kanału, mają prześwit 42 metry.
Po I wojnie światowej, zgodnie z zapisami Traktatu wersalskiego kanał miał być otwarty dla statków handlowych i wojennych wszystkich państw pozostających w pokoju z Niemcami. W 1936 roku Hitler odrzucił ustalenia o międzynarodowym statusie Kanału Kilońskiego i dopiero w roku 1948 kanał został ponownie otwarty dla międzynarodowego ruchu statków. W tym samym roku zmieniono również nazwę z „Kaiser-Wilhelm-Kanal” na „Nord-Ostsee-Kanal”, znany najbardziej jako Kanał Kiloński (Kiel Canal).
Ciekawostką, na którą niewiele osób zwraca uwagę jest fakt, że promy pływające przez Kanał Kiloński naszą nazwy miast utraconych przez Niemcy po drugiej wojnie światowej, są wśród nich miedzy innymi: Stettin (Szczecin), Danzig (Gdańsk), Swinemunde (Świnoujście), Kolberg (Kołobrzeg).

Obecnie przez Kanał Kiloński mogą przepływać jednostki o długości do 235 m i szerokości do 32,5 m. Średnia głębokość kanału wynosi 11 metrów. Kanał Kiloński stanowi ważne ogniwo europejskiej sieci transportowej. W skład infrastruktury kanału wchodzi 10 mostów i 2 tunele. Każdego roku przez Kanał Kiloński przepływa około 40 tys. statków, przewożących ok. 100 mln ton ładunków oraz około 15 tys. różnego rodzaju jednostek turystycznych.

Tekst i fot. Wojciech Sobecki